گشتالت درمانی چیست؟
گشتالت درمانی یکی از انواع روان درمانی های انسان‌گرایانه است که بر مهارت‌های آگاهی بیمار تمرکز دارد.
این رویکرد گشتالت توانسته به درمان جایگزینی برای روانکاوی تبدیل شود. در روانکاوی درمانگر افکار و احساسات بیمار را تجزیه و تحلیل و آنها را برای بیمارش تفسیر می‌کند. این در مقابل، در رویکرد گشتالت درمانی، درمانگران فعالانه با بیمار در تعامل هستند تا به او در ایجاد خودآگاهی کمک کنند.
به گفتۀ انجمن روانشناسی آمریکا، گشتالت درمانی نوعی روان درمانی است که به جای تمرکز بر تجربیات و مشکلات افراد، آنها را تشویق می‌کند بر زمان حال و اتفاقاتی که اکنون در حال رخ دادن است تمرکز کنند
از آنجایی که گاهی کشمکش‌های ما برای برقراری ارتباط با دنیای اطرافمان می‌تواند منجر به بروز اختلالات روانی شود، گشتالت درمانی ما را تشویق می‌کند تا با استفاده از تکنیک‌هایی که محرک احساسات خودانگیخته و خودآگاه هستند، نسبت به محیط پیرامون خود آگاهی بیشتری داشته باشیم. در گشتالت تراپی ممکن است درمانگر شما زمانی که در حال صحبت دربارۀ اتفاق یا موقعیتی در زمان گذشته هستید، به جای کنکاش بیشتر در مورد جزئیات آن اتفاق، صحبت‌تان را قطع کند تا دربارۀ احساس‌تان در آن لحظه سوال بپرسد، مثلاً بپرسد: «در حال حاضر احساس‌تان نسبت به چنین اتفاقی چیست؟»
گری تاکر، روان‌درمانگر خصوصی در کالیفرنیا، می‌گوید: «مفهوم گشتالت به این اشاره دارد که کل از هر بخشی بزرگ‌تر است و نیازمند آگاهی از نحوۀ درک زندگی به طور کلی است. گشتالت درمانی با رویکردی جامع مشکلات و چالش‌های یک فرد را در نظر می‌گیرد، بنابراین بر یک موضوع خاص تمرکز نمی‌کند و زمینۀ اتفاقاتی که در زندگی فرد می‌افتد را بررسی می‌کند.
بر اساس کتاب روان درمانی‌های کنونی، چهار اصل بنیادی برای گشتالت درمانی وجود دارد: آگاهی، ارتباط، آزمون و خطا و خودافشایی.
آگاهی
آگاهی اولین هدف گشتالت درمانی است. بنیان این اصل این است که آگاهی بیشتر می‌تواند باعث سلامت روانی بهتر شود. وقتی کسی قادر است نسبت به رفتارهای خود آگاه باشد، احتمال این که بتواند از رفتارهایش درس بگیرد خیلی بیشتر است. گشتالت درمانی بیماران را تشویق می‌کند که هم نسبت به خود و رفتارهایشان آگاه باشند و هم مسئولیت آن رفتارها را بر عهده بگیرند.
ارتباط
اصل ارتباط دربارۀ رابطه بین درمانگر و بیمار است. در هر نوع درمانی، رفتار درمانگر با مراجعش باید همراه با شفقت، مهربانی و احترام باشد. درمانگر باید محیط امنی را برای مراجعانش ایجاد کند تا آنها حس کنند که میتوانند راحت و صادق باشند. گشتالت درمانی رابطۀ بین درمانگر و مراجع را در اولویت قرار می‌دهد و آن را ابزار اولیه برای کمک به ایجاد خودآگاهی در افراد در نظر می‌گیرد.
آزمون و خطا
گاهی بخشی از روند گشتالت تراپی آزمون و خطاست. بیمار و درمانگرش در روند درمان میتوانند برای پرورش خودآگاهی روش‌های متفاوتی از تفکر و عمل را بیازمایند. این امر بیماران را تشویق می‌کند تا به تجربیات‌شان از دیدگاه‌های جدید دیگری نگاه کنند و به جای تغییر فوری رفتارشان،به روش‌های مختلف در مورد آن فکر کنند تا درک جامع‌تری از مسائل برسند.
خودافشاگری
بر اساس اصل خودافشاگری، درمانگر گاهی می‌تواند تجربیات شخصی خود را با مراجعش در میان بگذارد. ایدۀ این کار از اینجا می‌آید که خودافشایی تجربیات و چالش‌های درمانگر باعث تأیید احساسات مراجع می‌شود و به او کمک می‌کند که برای بیان تجربیات خویش احساس راحتی بیشتری داشته باشد.
تکنیک‌های گشتالت درمانی
بنا بر داده‌های کتاب «روان درمانی‌های کنونی» روان درمانگران برای آزمودن رویکردهای جدیدی و به کارگیری آنها در درمان مراجعان خود ترغیب شده‌اند. یکی از سه رویکرد رایجی که درمانگاران گشتالت درمانی از آن در درمان استفاده می‌کنند عبارتند از: تکنیک‌های نقش بازی کردن، صندلی خالی و صندلی داغ
نقش بازی کردن
در تکنیک نقش بازی کردن، مراجع نقش‌های مختلفی را اغلب در موقعیت‌های پرهیجان بازآفرینی می‌کند. بنا بر گزارش انجمن روانشناسی آمریکا درمانگران از این تکنیک برای:
کمک به تغییر نگرش، کمک به روابط بین زوجین یا اعضای خانواده و آموزش راه‌های مواجهه با اضطراب و درگیری استفاده می‌کنند. برای مثال، اگر شما در مورد مصاحبۀ شغلی که در پیش دارید اضطراب و فشار زیادی را تجربه می‌کنید، درمانگرتان ممکن است از شما بخواهد که فضای جلسۀ مصاحبه را بازآفرینی کنید. تظاهر به انجام مصاحبۀ شغلی پیش از مصاحبۀ واقعی به شما کمک می‌کند آمادگی بیشتری داشته باشید و اضطراب تان کاهش پیدا کند.
تکنیک صندلی خالی
تکنیک صندلی خالی که به آن تکنیک دو صندلی نیز می‌گویند، نیاز به کمی تخیل دارد. در این رویکرد یک صندلی خالی کنار بیمار قرار می‌گیرد، تا بتواند تصور کند که فردی از زندگی‌اش روی آن نشسته است و با آن فرد صحبت کند و احساسات و عواطفش را با او در میان بگذارد. سپس بیمار صندلی‌ها را عوض می کند و نقش فرد مقابل را بر عهده می‌گیرد.
زمانی که افراد در مرحلۀ سوگواری برای از دست دادن عزیزی هستند این تکنیک می‌تواند کمکی زیادی به آنها بکند زیرا این امکان را برای‌شان فراهم می‌کند که احساسات و افکاری را به اشتراک بگذارند که در واقع دیگر فرصت ابرازشان را ندارند.
تکنیک صندلی داغ
در این تکنیک، درمانگر در کنار مراجعه کننده می‌نشیند و با پرسیدن سوالات مستقیم و حرف‌های برانگیزاننده، او را برای زنده کردن تجربیات استرس‌زایی که در زندگی‌اش رخ داده است ترغیب می‌کند. در این تکنیک، درمانگر سعی می‌کند مراجعش را تشویق کند که احساسات خود، به ویژه احسا غم، گناه، یا رنجش را آشکارا بیان کند. هدف این تکنیک این است که مراجع نسبت به موقعیت‌های زندگی یا احساساتی که تجربه می‌کند آگاهی بیشتری داشته باشد تا برای مشکلاتش راهکاری بیابد.
تکنیک صندلی داغ را می‌توان در محیط گروه درمانی یا زوج درمانی نیز انجام داد. در گروه درمانی، یک نفر با یک موضوع خاص به درمانگر مراجعه می‌کند و در حالی که بقیه اعضای گروه سکوت می‌کنند، دربارۀ آن موضوع صحبت می‌کند. پس از پایان بحث دربارۀ موضوع، گروه احساس خود و آنچه را که مشاهده کرده به اشتراک خواهند گذاشت و اینکه آیا تجربۀ مشابهی داشته‌اند یا خیر.
در زوج درمانی، ممکن است فرد بحثی را که اخیراً با همسر خود داشته است را مطرح کند. یکی از زوجین موضوع را مستقیماً با درمانگر خود در میان می‌گذرد در حالی که همسر او به آنچه می‌گوید گوش می‌دهد. بعد از این همسر فرد در مورد آنچه گفته شده و احساسی که در او ایجاد کرده صحبت می‌کند.
حرف آخر
هدف نهایی گشتالت تراپی افزایش آگاهی و پذیرش مسئولیت در بیماران است. اگر احساس می‌کنید که این شیوۀ درمانی چه به صورت مشاوره فردی چه به شکل روان درمانی گروهی برای شما مفید است، در مورد آن از مشاور خود یا کلینیک‌های روان درمانی سوال کنید.