شوخی کردن گاهی مثل نقابی است که به ما کمک میکند خودمان را از اضطرابها، ترسها و احساسات ناخوشایند پنهان کنیم. این ابزار دفاعی به ما اجازه میدهد تا بهجای روبهرو شدن با مشکلات، آنها را پشت خندههایمان مخفی کنیم. اما پشت این خندهها، احساسات پیچیدهای پنهان شدهاند. بسیاری از افراد، حتی بدون اینکه بدانند، از شوخی برای پوشاندن بخشهایی از خود استفاده میکنند که از آشکار شدن آنها میترسند. طنز میتواند راهی برای فرار از قضاوت یا آسیبدیدگی باشد و فرد را در برابر احساسات ناخوشایند محافظت کند.
آیا شوخی همیشه سالم است؟
اگرچه شوخی اغلب راهی مفید برای کنار آمدن با استرس است، اما استفادۀ زیاد از آن ممکن است نشانهای از اجتناب هیجانی باشد. فردی که همیشه با شوخی کردن از مشکلات فرار میکند، شاید نیاز داشته باشد به احساسات عمیقتر خود توجه کند. پژوهشی که آلبرتو دیونیجی و همکارانش انجام دادهاند، نشان میدهد شوخی مثبت میتواند مثل سپری در برابر افسردگی، اضطراب و استرس عمل کند. در مقابل، شوخیهای طعنهآمیز یا کنایهدار با افزایش اضطراب و افسردگی همراه هستند.
شوخی و کاربردهای آن در درمان شناختی-رفتاری و بهزیستی روانشناختی
تحقیقات نشان دادهاند که شوخی به تغییر الگوهای فکری منفی و کاهش احساسات ناخوشایند کمک میکند. این ویژگی بهویژه در درمان شناختی-رفتاری (CBT) اهمیت دارد. پژوهشهای جدید هم تأیید میکنند که طنز نهتنها به کاهش استرس کمک میکند، بلکه روابط اجتماعی را بهبود میبخشد و حتی سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند.
باربارا کِرَچون، روانشناس رومانیایی، در پژوهش خود به این پرداخته که شوخی میتواند احساسات منفی را کاهش دهد و رفتارهای مثبت را تقویت کند. این ویژگی باعث شده است که از طنز در درمانهای شناختی-رفتاری استفاده شود.
شوخیهایی برای و بهبود روحیۀ خود
شوخیهای خودارتقایی (خودالتیامی)، شوخیهای مثبت و غیرتحقیرآمیزی هستند که فرد از آنها برای پذیرش خود، افزایش تابآوری و مقابله با چالشهای زندگی استفاده میکند. راد. ای. مارتین و همکارانش در پژوهشی تفاوتهای فردی در استفاده از شوخی را بررسی کردهاند. نتایج نشان میدهد که شوخیهای خود ارتقایی با بهزیستی و سلامت روانی بهتر ارتباط دارند. اما شوخیهای تهاجمی و خودتخریبگر معمولاً با افزایش علائم افسردگی و اضطراب همراه هستند.
این یافتهها را میتوان ابزاری برای ارزیابی سلامت روانی افراد در نظر گرفت. همچنین، این شاخص نشان میدهد که نوع شوخیهایی که بهکار میبریم چقدر میتواند روی احساسات ما تأثیر بگذارد.
حرف آخر
شوخطبعی ابزاری قدرتمند برای مدیریت استرس و برقراری ارتباط است. اما وقتی به دستاویزی برای پنهان کردن آسیبپذیریها تبدیل میشود، بهجای کمک، ما را از خود واقعیمان دور میکند. بنابراین، شاید بهتر باشد هر از گاهی از خود بپرسیم:
- آیا با شوخیهایم، چیزی را پنهان میکنم؟
- آیا احساسات عمیقتری پشت این شوخیها نهفته است؟
در نهایت، با یافتن پاسخ این سوالات و پذیرش آسیبپذیریها و بیان صادقانۀ احساسات، میتوانیم ارتباطات عمیقتر و سلامت روانی پایدارتری را تجربه کنیم.
منابع:
V1I1_Barbara Craciun_RJCBTH.pdf